Otyłość i nadwaga w ciąży – Zdrowie po swojemu

Nadwaga i otyłość to jeden z największych realnych problemów zdrowotnych współczesnego świata ginekologii, na którą zapada coraz więcej młodych kobiet. Złe nawyki żywieniowe, brak ruchu oraz chemia występująca w wielu produktach spożywczych nieuchronnie prowadzi do przykrych konsekwencji, które nie są bez znaczenia dla kobiet starających się o dziecko. Położnicy alarmują, że jest to czynnik wpływający na niepomyślny przebieg ciąży, porodu i połogu oraz na ryzyko występowania wielu powikłań.

Spis treści

Odchudzanie w ciąży

Przez pierwsze tygodnie ciąży zdarza się, że przyszła mama chudnie. Wynikać to być spowodowane kilkoma czynnikami: mdłości (nie tylko poranne), wymioty czy brak apetytu – wszystko to może wpłynąć na to, że w pierwszych tygodniach ciąży stracisz na wadze. Jeżeli nie jest to duży spadek masy ciała, nie jest to groźne dla płodu. Jednak, jeżeli mdłości i wymioty są bardzo dotkliwe, lepiej skonsultować się z lekarzem.

Jeżeli chodzi o świadome odchudzanie w ciąży, to warto sobie odpuścić niskokaloryczne diety, żeby nie szkodzić dziecku. Ważne, żeby dostarczać odpowiedną ilość wszystkich potrzebnych mikroelementów. Nie unikniemy przybrania na wadze w czasie ciąży, niestety trzeba się z tym pogodzić, więc zamiast starać się schudnąć, można spróbować prowadzić bardziej aktywny i zdrowy tryb życia (bez sztywnych zasad i odmawiania sobie w sytuacjach kryzysowych lodów z bitą śmietaną. Ważne, żeby się nie przemęczać i nie ćwiczyć dużo więcej niż przed ciążą. Dobrymi aktywnościami dla kobiet w ciąży jest np. pływanie (które dodatkowo odciąża kręgosłup) czy joga, takie drobne aktywności rówież mogą nam pomóc schudnąć w ciąży.

We wszystkim trzeba zachować zdrowy rozsądek i starać się nie popadać w paranoję oglądając wszystkie celebrytki, które magicznie schudły dwa tygodnie po porodzie.

Jak schudnąć w ciąży nie szkodząc dziecku

Niestety zdrowe odchudzanie w ciąży nie istnieje. Najczęściej kobiety w ciąży wybierają jeden ze sposobów na odchudzanie- ćwiczenia albo dieta. Jeżeli chodzi o pierwszy sposób, to najważniejsze, żeby nigdy nie ćwiczyć intensywniej niż przed ciążą. Jeżeli zależy nam na tym, żeby w czasie ciąży rozpocząć aktywność fizyczną, warto w pierwszej kolejności skonsultować się z lekarzem, czy nie ma żadnych przeciwwskazań- stan zdrowia matki lub dziecka.

Odchudzanie w ciąży może szkodzić dziecku i powodować problemy w rozwoju. Niska waga urodzeniowa dziecka lub przedwczesny poród, a to tylko niektóre z nich. Dziecku należy dostarczyć odpowiedniej ilości składników odżywczych i witamin, niedobór może doprowadzić do chorób serca, zaburzeń wzrostu itd. Jeżeli w czasie ciąży będziemy prowadzić aktywny tryb życia i wybierzemy zrównoważoną dietę, to po ciąży łatwiej będzie nam schudnąć i wrócić do wcześniejszej formy. Jeżeli mamy gorszy dzień i nie spędzimy go aktywnie, to też jest zrozumiałe, ważne, żeby nie spędzać tak każdego dnia.

Coraz częściej słyszymy o pregoreksji, czyli anoreksji ciążowej, którą rozpowszechniły media, które promują szybki powrót do figury sprzed ciąży. U pregorektyczek często występuje anemia czy nadciśnienie tętnicze. Niedożywienie wpływa na przebieg ciąży, porodu i karmienie piersią, a przede wszystkim na stan zdrowia dziecka. W ciąży nie należy gwałtownie zmieniać nawyków żywieniowych, ponieważ szkodzi to matce i dziecku. Warto natomiast urozmaicić dietę, aby była bogata we wszystkie składniki odżywcze.

Szybkie tycie w ciąży – przyczyny

Przez 1. trymestr ciąży zwykle przybiera się na wadze około 2 kilogramy. Najwięcej i najszybciej tyjemy w 2. trymestrze (prawidłowo jest to około 5 − 6 kg). W ostatnich miesiącach ciąży, przybieranie na wadze zwalnia. Jednak tycie w ciąży to indywidualna sprawa i może zależeć od wielu czynników. Podczas każdej wizyty kontrolnej u ginekologa ma miejsce ważenie, w ten sposób lekarz kontroluje przybieranie na wadze. Zbyt szybkie tycie w ciąży również nie jest dobre dla zdrowia matki i dziecka. Niezdrowa dieta i brak ruchu mogą doprowadzić do nadciśnienia, cukrzycy ciążowej czy problemów z kręgosłupem i puchnącymi nogami. Może być też groźne dla prawidłowego rozwoju płodu- podnosi u niego ryzyko wystąpienia cukrzycy oraz wysokiej masy urodzeniowej. Dlatego warto, abyś wprowadziła do swojego jadłospisu kilka zasad chroniących Was oboje przed konsekwencjami złej diety. Kobieta w ciąży przybiera na wadze średnio 12,8 kg. Jest to składowa wagi: dziecka, wód płodowych i wody, W naszym organizmie zbiera się wtedy więcej krwi, wody i płynów ustrojowych.

Jak nie przytyć w ciąży

To, ile przytyjemy w ciąży zależy od naszego BMI. Jeżeli przed ciążą występowała niedowaga, w ciąży przytyjemy około 12 − 16 kg. Przy BMI 19 − 26, będzie to około 11 − 13 kg. Jeżeli przed ciążą BMI wynosiło powyżej 29, w ciąży nie przytyjemy więcej niż 10 kg.

Jeżeli nie chcemy przytyć w czasie ciąży i nie szkodzić dziecku, należy stosować tych kilku zasad w swoim odżywianiu:

Zakazane jest surowe mięso, jaja oraz ryby (źródła zakażenia salmonellą i toksoplazmozą).
Należy unikać produktów zawierających konserwanty (możliwość reakcji alergicznych).
Lepiej nie żywić się daniami gotowymi (chemiczne składy).
Należy wyeliminować z diety słodkie przekąski i napoje (puste kalorie).
Nie wolno jeść wątróbki (wysokie stężenie retinolu może być toksyczne dla płodu).
Trzeba zrezygnować z potraw ciężkostrawnych i wysokokalorycznych.

Ważne, żeby w ciąży znać swoje zapotrzebowanie i jeść „dla dwojga” a nie „za dwoje”, nasze zapotrzebowanie kaloryczne wzrasta w II i iii trymestrze. Najlepiej jeść mało i często- co ok. 3-4 godziny, wtedy przemiana materii będzie odpowiednio „napędzona”, łatwiej będzie utrzymać wagę, a także unikniemy napadów głodu, co pozwoli na rzadsze podjadanie między posiłkami. Warto również znaleźć zdrowe zamienniki dla naszych nawyków żywieniowych- pełnoziarniste pieczywo, sosy na bazie jogurtu, jogurt naturalny z owocami, zamiast gotowego z dodatkiem cukru i barwników. Oczywiście należy dużo pić- od 1 do 2,5 litrów, najlepiej woda niegazowana wysoko mineralizowana. Jeżeli nie chcemy zbyt dużo przytyć w ciąży (nie unikniemy przybrania na wadze) waży jest ruch i aktywny tryb życia.

Chudnięcie w ciąży przy nadwadze

Otyłość w ciąży jest niebezpieczna podwójnie, dlatego borykając się z tym problemem i zachodząc w ciążę, musimy mieć świadomość zagrożeń. Należy również wiedzieć, że przy nadwadze w ciąży sposób odżywiania przez te 9 miesięcy powinien być szczególny, a dieta podczas ciąży nie będzie taka, jak w przypadku ciężarnych, które nie chorują na otyłość. Ciężarna z nadwagą ma większe szanse zachorowania w ciąży na nadciśnienie czy cukrzycę ciążową. Ponadto, przy nadwadze i otyłości gorzej znosi się samą ciążę- szybciej się przemęczamy, wykonując nawet najprostszą czynność. Zdarza się, że lekarz, który prowadzi ciążę kobiety z nadwagą, kieruje ją do dietetyka lub sam ustala co należy spożywać. Zdrowe odżywianie się otyłej kobiety w ciąży opiera się na 5 lub 6 posiłkach dziennie. Należy jeść często (na przykład co trzy godziny), ale mało i pamiętać o najważniejszym celu – dostarczać potrzebne matce i dziecku składniki, jednocześnie nie przybierając na wadze. Dlatego z diety odpadają puste kalorie.

Wiadomo już, że odchudzanie w ciąży nie jest dobrym pomysłem, w przypadku kobiet z nadwagą sam lekarz zwróci na to uwagę i wspólnymi siłami uda się zrzucić kilka zbędnych kilogramów (jednak z powodu ciąży nadal będziemy je przybierać, ok. 13 kg). Należy stosować odpowiednio i profesjonalnie dobrane diety, jednocześnie prowadząc odpowiednio (do stopnia nadwagi i możliwości) aktywny tryb życia. Wiadomo, że w czasie ciąży nie zdziałamy cudów, bo nasz organizm funkcjonuje wtedy inaczej, ale może nam to pomóc w odzyskaniu figury po pordzie.

O ile ciąża nie jest zagrożona, a przyszła mama czuje się na siłach, to aktywność fizyczna jest wskazana i niesie ze sobą wiele korzyści. Zmniejsza obrzęki, zapobiega powstawaniu żylaków, poprawia samopoczucie i przyczynia się do znacznego ułatwienia porodu. Jednak chodzi tu bardziej o przyjemne zmęczenie, a nie treningi interwałowe czy aerobowe, po których nie możemy złapać oddechu.

Czym jest otyłość?

Otyłość zaczyna się od nadwagi, czyli stanu, w którym poprzez jedzenie, dostarczamy naszemu organizmowi o wiele więcej energii niż jest mu potrzebne do prawidłowego funkcjonowania, w tym do przemiany materii. Nadmiar energii jest magazynowany przez organizm w postaci tkanki tłuszczowej. Jeśli w porę nie zauważymy problemu, nadwaga w szybki sposób może przerodzić się w otyłość.

Aby precyzyjnie ocenić stopień otyłości wykorzystuje się wskaźnik masy ciała BMI. Za otyłe uważa się osoby z:

BMI powyżej 30 kg/m2. (otyłość I stopnia);
BMI powyżej 35 kg/m2 (otyłość II stopnia);
BMI powyżej 40 kg/m2 (otyłość III stopnia).

Położnicy podkreślają, że przed planowaną ciążą, warto by kobieta zadbała przynajmniej o BMI poniżej 30. Nie jest jednak powiedziane, że kobiety otyłe nie mogą zajść w ciążę lub urodzić zdrowego dziecka, jest to jednak ciąża wysokiego ryzyka niosąca za sobą szereg komplikacji.

Otyłość a zajście w ciążę

Obniżenie płodności, występuje u kobiet, których BMI wynosi 35 i wyżej. Nie jest to przypadkowe, ponieważ przy tym stopniu otyłości często pojawiają się choroby współistniejące takie jak insulinoodporność, cukrzyca, niedoczynność tarczycy czy zespół policystycznych jajników, które w dużym stopniu wypływają na rzadsze owulacje i nieregularne cykle menstruacyjne.

Kobieta otyła, przed planowaniem ciąży powinna wykonać badania laboratoryjne takie jak:

ocena gospodarki węglowodanowej, inaczej mówiąc – tolerancję glukozy na czczo oraz test obciążenia glukozą 75g OGTT a także wskaźnik insulinooporności – tzw. wskaźnik HOMA.
ocena funkcji tarczycy – badamy poziom TSH, który nie powinien mieścić się w granicach pomiędzy 0,4 a 2,5 mlU/l, jeśli tak nie jest, potrzebna jest niezwłoczna konsultacja z endokrynologiem.
ocena profilu lipidowego – sprawdzamy poziom cholesterolu i trójglicerydów. U kobiet otyłych bardzo często profil lipidowy jest zaburzony, co wiąże się z ryzykiem chorób układu krążenia (m.in. zawał, udar). W takiej sytuacji w pierwszej kolejności próbuje się wprowadzić leczenie dietą i aktywnością fizyczną bez potrzeby odłożenia planowania ciąży. Czasami wymaga to jednak leczenia farmakologicznego i odroczenie starania się o ciąże.
ocena wydolności układu krążenia – kontrolujemy pomiar ciśnienia tętniczego krwi oraz EKG.

Otyłość a powikłania w ciąży

Otyłość wiąże się z ryzykiem bardzo wielu powikłań, jakie mogą wystąpić w trakcie trwania ciąży. To właśnie u kobiet otyłych odnotowuje się większe ryzyko:

poronienia;
nadciśnienia;
cukrzycy ciążowej;
stanu przedrzucawkowego i rzucawki;
porodu przedwczesnego;
przedwczesnego oddzielenia się łożyska;
gorszego wzrastania płodu (hipotrofia);
zbyt dużej masy płodu, utrudniająca poród siłami natury (makrosomia);
wad wrodzonych płodu, w szczególności wad cewy nerwowej oraz wad serca;
wewnątrzmacicznego obumarcia płodu.

Największe ryzyko jakim jest wewnątrzmaciczne obumarcie płodu, najczęściej pojawia się, kiedy kobieta choruje na nadciśnienie tętnicze oraz cukrzycę ciążową, co jest powszechne przy otyłości. Do tego dramatycznego powikłania dochodzi także dlatego, że kobiety otyłe mają problemy w ocenie ruchów płodu, które dają nam najlepsze informacje na temat dobrostanu dziecka. Zmniejszone ruchy mogą być zbyt późno zauważone przez mamę, ponieważ ich odczuwalność jest zdecydowanie słabsza w porównaniu do mam o prawidłowej masie ciała.

Badania USG i KTG

Otyłość w dużym stopniu utrudnia wykonanie szczegółowego badania USG w ciąży. Obrazowanie jest na tyle ograniczone, że niemożliwa jest precyzyjna ocena anatomii dziecka. Podobnie rzecz się ma przy ocenie wzrastania płodu, tutaj współczynnik błędu przy ocenie masy ciała jest znacznie większy niż u kobiet z prawidłową masą ciała. Zaleca się wykonanie dodatkowego, przedporodowego badania USG, aby ocenić wielkość płodu i ewentualnie zalecić rozwiązanie ciąży poprzez cesarskie cięcie. Warto zadbać o aktualny wynik USG z ostatnich 7 dni. Duża dysproporcja między obwodem główki płodu a brzuszka w przedporodowym USG mogą świadczyć o ewentualnych urazach okołoporodowych. Ze względu na ilość tkanki tłuszczowej utrudnione jest także prawidłowe wykonanie zapisu KTG, czyli oceny zmienności czynności serca płodu względem czynności skurczowej macicy.

Otyłość a poród

Otyłość, nawet III stopnia nie jest w ocenie położników wskazaniem do cesarskiego cięcia. Najlepszą droga porodu dla kobiet otyłych jest poród siłami natury, ponieważ porody operacyjne są obarczone większą ilością powikłań niż u kobiet o prawidłowej masie ciała. Powikłania dotyczą trudniejszego dostępu do macicy, większych problemów ze znieczuleniem pacjentki oraz występowaniem powikłań pooperacyjnych takich jak zakrzepica czy gorsze gojenie się rany.

Jednak często decyzja o rozwiązaniu ciąży drogą cesarskiego cięcia jest podejmowana z kliku przyczyn:

kobieta otyła w kanale rodnym ma więcej tkanki tłuszczowej, która może utrudniać poród; wiąże się to także z brakiem postępu porodu w I i II jego okresie, co jest wskazaniem do cesarskiego cięcia;
u kobiet otyłych zapis KTG w trakcie porodu jest utrudniony, czasami zdarza się, że zamiast zapisu tętna płodu, zapisuje się istotnie niższe tętno matki, uzyskany zapis jest nieprawidłowy i istnieje ryzyko zamartwicy wewnątrzmacicznej;
noworodki kobiet otyłych mogą ważyć nawet powyżej 4500g, co przyczynia się do przedłużenia lub braku postępu porodu.

Otyłość a połóg

U kobiet otyłych, po porodzie istnieje wysokie ryzyko powikłań zakrzepowych, dlatego położne muszą zadbać o wczesne uruchamianie pacjentki. Zwiększona masa ciała u matek jest również powodem zaburzeń laktacji oraz z doborem właściwej pozycji do karmienia tym samym, przyczyniając się do częstszej rezygnacji z karmienia piersią. W okresie poporodowym należy zwrócić uwagę na modyfikacje nawyków żywieniowych i zwiększenie aktywności fizycznej w celu zmniejszenia masy ciała i profilaktyki chorób związanych z zespołem metabolicznym. Zaleca się wykonanie testu obciążenia 75g glukozy w 6 – 12 tygodni po porodzie.

Opieka nad kobietą z otyłością w ciąży

Zarówno przed ciążą, jak i w ciąży najważniejszy dla kobiety otyłej i jej jeszcze nienarodzonego dziecka jest obniżenia lub przynajmniej utrzymanie dotychczasowej masy ciała. Kobieta z BMI powyżej 30 nie powinna przytyć w ciąży. Zaleca się nawet obniżenie masy ciała w przeciągu całej ciąży o 7-8 kg. Kobieta z otyłością w ciąży powinna być pod opieką dietetyka i stosować zbilansowaną dietę do 2000 kcal. Dodatkowo u kobiet, u których nie ma przeciwwskazania do aktywności fizycznej zaleca się umiarkowaną codzienną aktywność poprzez chodzenie lub ćwiczenia aerobowe takie jak pływanie.